Tego dokładnie nie wiemy. Na pewno początków grodu nie odzwierciedla żadne ze zdjęć złożonych na konkurs „Jasielskie w kolorze sepii”. Projekt ten wzbogacił naszą wiedzę o dawnych mieszkańcach Jasła i okolicy za sprawą okazjonalnej inicjatywy Stowarzyszenia Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego w 2015, szkoda tylko, że historia fotografii jest znacznie krótsza niż dzieje grodu.

W naszym mieście brak dokumentów zaświadczających o dawnych losach Jasła. Klęski żywiołowe i obydwie wojny światowe powodowały praktycznie wielokrotnie upadek miasta. I zawsze odrodzenie. Na okoliczność 650 lecia historycy, przedstawili swoją wersję kalendarium miejscowości od zarania do 2015. A, że nic, co jasielskie nie jest mi obce i pasjonuję się dziejami tych ziem, dotykając z entuzjazmem teraźniejszości, co wiem – opowiem. Na dowód przywiązania silniejszego niż patriotyzm lokalny, który przepełnia całe moje doczesne bytowanie. Wiem, że pewne ustalenia archeologiczne z pobliskiej Trzcinicy dowodzą istnienie osadnictwa w tym rejonie w początkach epoki brązu, ponad 4000 lat temu! Późniejsze zasiedlenie z wyraźnymi wpływami śródziemnomorskimi, datowane jest na okres 1650-1350 p.n.e. Natomiast w latach 770-1030 r. n.e. teren ten zasiedlili Słowianie.

To niedaleko, a zatem mamy prawo przypuszczać, że w dolinie nad trzema rzekami też wcześnie zadomowili się ludzie. Wiadomo, że w granicach administracyjnych Jasła, na wzgórzu „Gródek”(to miejsce jest dziś w rozwidleniu szlaków kolejowych do Rzeszowa i Zagórza), odkryto osadę trzciniecką – otomańską z epoki brązu. Potwierdzone jest swobodne przenikanie ludności z południowej strony Karpat na północ i związane z tym przenoszenie obcych elementów kulturowych. Zachowały się materialne ślady tamtego bytowania człowieka na tej ziemi.

O Jaśle dowiadujemy się, kiedy te dobra w 1185 zostały nadane klasztorowi koprzywnickiemu. W 1262 poświadczona jest też osada targowa, w której mieszkańcy zajmowali się rzemiosłem i wymianą handlową, zwolnieni od wszelkich opłat z tego tytułu. Miejscowi podlegali sądowi klasztornemu, przybyszów miał pod swą pieczą sędzia zamkowy, jak się przypuszcza z Biecza. O urzędowym przypisaniu Jasła do Cystersów z Koprzywnicy wiemy też z dokumentu datowanego na 1284. Gród w ich posiadaniu był według Sarny do 1366. Spisy świętopietrza z lat 1325-1327 wspominają parafię jasielską jako aktywną.

Przyjęło się, że prawa miejskie Jasłu nadał Król Kazimierz Wielki w Sanoku 26 kwietnia 1365. Wspomina o tym Ksiądz Władysław Sarna w „Opisie powiatu jasielskiego” z 1908 podając jednak tylko rok i wyjawiając, iż przywilej nadający rangę miasta na prawie magdeburskim w 1365 w Sanoku najpewniej zaginął. Potwierdzenie przywilejów miasta z 1754 też datuje ten fakt na 1365. Porusza ów wątek Adam Kamiński w „Studiach z dziejów Jasła i Powiatu Jasielskiego” wydanych w 1964.

Wzmiankuje jednak inną datę zmiany organizacji Jasła nadanej przez wspomnianego króla w niedalekim Sanoku – 26 kwietnia 1366! Treść tego ważnego w dziejach Jasła dokumentu znana jest jedynie ze streszczenia zamieszczonego w lustracji dóbr królewskich województwa krakowskiego przeprowadzonej w 1660, w której mówi się o przywilejach z 1366, kiedy to części osady należącej już do Króla nadano prawa miejskie. Zdaniem Kamińskiego cysterską część król pozyskał w 1368

w drodze zamiany, a de facto nacisku, jak uważał Jan Długosz. To, że przywilej lokacyjny dla miasta pochodzi z 1366 potwierdza, znana od niedawna, treść lokacyjnego dyplomu z wcześniejszej lustracji w 1569. Tę datę słyszałem na wykładzie Profesora Feliksa Kiryka, wybitnego znawcy dziejów miast średniowiecza polskiego, podczas uroczystej Sesji Rady Miasta Jasła – 22 kwietnia 2005. Przyjęto też wtedy flagę miasta. Ma żółty dolny pas i herb, widniejący w czerwonym górnym płacie.

Potwierdzono również symbole herbowe i ustalono nowy hejnał. Jasło miało już ongiś taki muzyczny znak rozpoznawczy grywany na inaugurację Dni Jasła z dachu budynków Urzędu Miasta bądź Jasielskiego Domu Kultury.

Zdobił te obiekty, od zawsze, nasz bardzo ładny herb Jasła. Jego najdawniejszą wersję, jako odcisk miejskiej pieczęci, znamy z 1552. Na gotyckiej tarczy o czerwonym tle widnieją całe złote: korona trójlistna i pod nią złączone w monogram litery : JAR (Joannes Albertus Rex). Ten symbol miasta kojarzy się królem Janem Olbrachtem, który nadał Jasłu przywileje wspomagające rozwój miejscowości po klęskach żywiołowych i upadku gospodarczym w XV wieku.

Obecny herb nawiązuje do najdawniejszej postaci, jednak był przerabiany. W 1754 nową tarczę nadał August III, a następnie Austriacy w czasie rozbioru. Wersję, nawiązującą do jedynego zachowanego wizerunku herbu miasta z połowy XVI wieku z czerwonym tłem i monogramem oraz koroną w kolorze srebrnym lub białym opracował w 1925 Adam Chmiel. Pamiętam z lat 60-tych herb z tarczą niebieską i elementami złotymi, na flagach żółtymi. I jako taki był przedstawiony w książce Mariana Gumowskiego „Herby miast polskich” wydanej w 1960. Pierwotną kolorystykę herbu przywrócono w latach 90-tych XX wieku.

Sama nazwa miasta przeobraziła się z nazwy osady Jasiel lub Jasiol (pisanej w średniowieczu Iassyel) do miana Jasło.

Przypomnę, że jasło to rzeczownik związany z czasownikiem jeść, mający znaczenie: to, z czego je bydło, czyli żłób. Może to metaforyczne odniesienie do koryt naszych rzek Wisłoki Ropy i Jasiołki.

Położenie geograficzne Jasła w pięknej, krajobrazowo kotlinie sprzyjało jego rozwojowi o strukturze rzemieślniczo – rolniczej. Kwitł handel. Pod zaborem austriackim stało się ważnym centrum administracyjnym, a w połowie XIX wieku naftowym. Nie tak dawno znane jako znaczący ośrodek przemysłu chemicznego i spożywczego. Od dawna pomnażała się tu rodzima edukacja począwszy od szkól parafialnych i najstarszej na Podkarpaciu szkoły średniej po pęd do studiów, głównie w Akademii Krakowskiej. Jasło to od wieków cenione centrum życia kulturalnego.

To wszystko napawa dumą, ale brak dokumentu nie pozwala ustalić faktycznej daty lokacji na prawie miejskim. A oryginał mieli rajcy miejscy jeszcze w 1419. Dziś są rozbieżności, bo mógł się pomylić informator lustratorów w 1660, albo ktoś źle skopiował w 1754 roku, kiedy było to podstawą zatwierdzenia. Możliwe jest też przekręcenie daty przez pisarza koronnego, czy urzędnika grodzkiego bieckiego, którzy wciągali test owego aktu prawnego do ważnych ksiąg. A może Jasło nabyło swoje prawa miejskie wcześniej, wszakże osadą rozwiniętą było już w XIII wieku?

Jest to zagadka dla historyków. Znane fakty rozwinął zacny regionalista Henryk Zych w napisanym, na Urodziny Jasła w historycznym widowisku słowno muzycznym, które przedstawiła publicznie 20 listopada 2015 w JDK młodzież z Zespołu Szkól Miejskich Nr 3 w Jaśle. To historia Jasła w pigułce. Po jej zaznajomieniu oraz analizach innych źródeł i swoich przemyśleniach łatwo sprawdza się teza, że miasto to wieś której się powiodło. Nie inaczej było z Jasłem.

Zbigniew Dranka