niedziela, 8 grudnia, 2024

„Pracuję legalnie!”

0
„Pracuję legalnie!”
Udostępnij:

Państwowa Inspekcja Pracy wspólnie z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych realizują kampanię informacyjno-edukacyjną „Pracuję legalnie”.

„Pracuję legalnie!” to trzyletnia, ogólnopolska kampania informacyjno-edukacyjna z obszaru legalności zatrudnienia, której realizacja planowana jest na lata 2017-2019. Jej zadaniem jest podniesienie świadomości pracodawców i pracowników z zakresu zasad zatrudniania zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa pracy. Kampania kierowana jest do pracodawców i pracowników (również spoza UE).

Celem kampanii jest zatem propagowanie wyboru pracy legalnej w miejsce zatrudnienia w „szarej strefie”. Istotne jest, aby uświadomić pracującym korzyści z wykonywania „pracy legalnie” oraz zagrożenia, które wynikają z wykonywania pracy nierejestrowanej lub deklarowanej fałszywie. Zadaniem projektu jest również piętnowanie niedozwolonych praktyk stosowanych przez tych pracodawców, którzy decydują się na powierzanie pracy z naruszeniem obowiązujących przepisów prawa.

Więcej informacji o kampanii oraz przysługujących uprawnieniach wynikających z prawa pracy i ubezpieczeń społecznych znaleźć można na stronach:

http://www.prawawpracy.pl

http://www.zus.pl/o-zus/o-nas/kampania-pracuje-legalnie

Grafika 1

Specjalnie dla Państwa czytelników przygotowaliśmy poradnik zawierający odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące legalnego zatrudnienia.

Zgłosiłam się do pracy z ogłoszenia. Powiedziano mi, że przez 7 dni będę pracować na tzw. „próbę”, a później zostanie ze mną podpisana umowa. Czy to jest to dopuszczalne?

Należy zauważyć, że obowiązujące przepisy prawa pracy nie przewidują możliwości wykonywania pracy na tzw. „próbę”. Powinna być z Panią zawarta od pierwszego dnia pracy umową o pracę na okres próbny, który może trwać maksymalnie 3 miesiące. Ale nie ma przeszkód, aby taka umowa trwała 7 dni. Ważne aby doszło do podpisania umowy o pracę, która jest zabezpieczeniem interesów pracownika. Często jednak zdarzają się pracodawcy, którzy unikają podpisania umowy z pracownikiem lub nawet wprost oferują mu pracę na czarno. Nie należy się na to godzić w żadnym wypadku! Wszelkie kwestie związane z podejmowaniem przez daną osobę pracy na rzecz innego podmiotu muszą być uregulowane prawnie i to od pierwszego dnia pracy. Ponadto, każdy pracownik podlega zgłoszeniu do ubezpieczenia społecznego. W przypadku próby zatrudniania bez potwierdzenia warunków umowy o pracę warto zgłosić się o pomoc do Państwowej Inspekcji Pracy. Za łamanie przepisów prawa pracy oraz próby zatrudniania pracowników na czarno grożą wysokie kary.

Co mogę zrobić, jeżeli pracodawca nie dał mi umowy o pracę, po dwóch miesiącach pracy podziękował mi za współpracę i nie wypłacił wynagrodzenia za ostatni miesiąc?

Wprawdzie umowę o pracę zawiera się na piśmie, to jednak niezachowanie tej formy nie powoduje nieważności umowy. Oznacza to, że pracownik, który świadczył pracę na podstawie ustnej umowy, ma prawo nie tylko do umówionego wynagrodzenia wraz z odsetkami, ale do wszystkich innych świadczeń wynikających ze stosunku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, m.in. wynagrodzenia za nadgodziny, urlopu lub ekwiwalentu za urlop. Pracodawca, który nie podpisał z pracownikiem umowy o pracę ma obowiązek, najpóźniej w dniu rozpoczęcia przez niego pracy, potwierdzić na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków, m.in. wysokości wynagrodzenia. Poza tym powinien poinformować pracownika o obowiązujących go normach czasu pracy, wymiarze urlopu i okresie wypowiedzenia. Ma na to 7 dni od dnia zawarcia umowy o pracę – tej ustnej. Pracownik, który się tego wszystkiego nie doczekał, powinien zawiadomić Państwową Inspekcję Pracy. Niestety, wielu pracowników godzi się pracować bez potwierdzenia warunków umowy na piśmie i to przez wiele miesięcy. Co robić, gdy praca na czarno nie została w całości lub wcale wynagrodzona? Przede wszystkim radzimy zebrać dowody na to, że doszło do zawarcia umowy o pracę. Mogą to być e-maile z poleceniami od pracodawcy albo e-maile wysyłane przez pracownika ze służbowego konta, nagrania rozmów telefonicznych, lista obecności z podpisem pracownika, dowody wypłat z kasy pracodawcy. Aby można się było ubiegać przed Sądem wypłaty wynagrodzenia za wykonaną pracę, konieczne jest wcześniejsze sądowe ustalenie istnienia stosunku pracy, co może zostać przeprowadzone na drodze powództwa z art. 189 kodeksu postępowania cywilnego. Pomocy w tym zakresie może udzielić organ Państwowej Inspekcji Pracy.

Czy grozi mi jakaś odpowiedzialność za to, że pracowałem „na czarno ?

Warto wiedzieć, że pracownik nie ponosi odpowiedzialności karnej za to, że wykonuje pracę „na czarno”. Potwierdzenie na piśmie zawartej umowy, jak również zgłoszenie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych należy bowiem do obowiązków pracodawcy. Należy jednak pamiętać, że podejmując tego typu pracę, najwięcej ryzykują osoby bezrobotne, które w chwili podjęcia zatrudnienia były zarejestrowana w urzędzie pracy. Taki bezrobotny jest obowiązany zawiadomić w ciągu 7 dni powiatowy urząd pracy o podjęciu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub o złożeniu wniosku o wpis do ewidencji działalności gospodarczej oraz o zaistnieniu innych okoliczności powodujących utratę statusu bezrobotnego albo utratę prawa do zasiłku. Bezrobotny, który podjął zatrudnienie, inną pracę zarobkową lub działalność gospodarczą bez powiadomienia o tym właściwego powiatowego urzędu pracy, podlega karze grzywny od 500 zł. do 5.000 zł. Sprawca nie podlega jednak odpowiedzialności, jeżeli przed dniem przeprowadzenia kontroli obowiązek zawiadomienia powiatowego urzędu pracy, o którym mowa wyżej, został już spełniony.

Od niedawna jestem na zwolnieniu chorobowym. Okazało się, że mój pracodawca nie opłacił składek ZUS za pracowników. Czy to oznacza, że pracowałem nielegalnie?

Odpowiedzialność za opłacanie składek za zgłoszonych do ZUS-u pracowników ponosi tylko pracodawca. Nieopłacenie składek ZUS przez pracodawcę nie ma wpływu na wypłatę zasiłków zarówno chorobowych. Pracownik, za którego nie są odprowadzane składki, nie zostanie także pozbawiony prawa do emerytury, pod warunkiem że płatnik (pracodawca) zgłosił pracownika do ubezpieczeń i składa za niego miesięczne raporty do ZUS-u. Na pracowniku zatem nie spoczywa żadna odpowiedzialność za nieopłacenie składek ZUS przez pracodawcę. Należy pamiętać, że pracownik powinien zawiadomić ZUS, że pracodawca nie odprowadza składek, na pracodawcę, który nie opłaca składek, Zakład Ubezpieczeń Społecznych może bowiem wymierzyć dodatkową opłatę do wysokości 100% nieopłaconych składek.

Jestem studentem, pracuję na umowie o pracę. Co mi daje taka umowa? Wiem, że chroni mnie Kodeks pracy – a co z ZUS?

Jest Pan objęty wszystkimi obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi i ubezpieczeniem zdrowotnym. Od Pana wynagradzania pracodawca obowiązany jest naliczyć i odprowadzić składki do ZUS (na ubezpieczenia społeczne: emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe oraz ubezpieczenie zdrowotne). Zatem, ma Pan prawo do wielu świadczeń, m.in. w razie choroby, macierzyństwa, konieczności opieki nad chorym członkiem rodziny, długotrwałej niezdolności do pracy czy też wypadku przy pracy.

Po co z umowy o pracę opłacane są składki do ZUS. Co one gwarantują?

Osoba ubezpieczona może korzystać w razie potrzeb ze świadczeń, np. z zasiłku chorobowego, macierzyńskiego czy renty.

Ubezpieczenie emerytalne – to ubezpieczenie, z którego dostaje się emeryturę, gdy osiągniemy wiek emerytalny (powszechny wiek emerytalny to 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn), a w niektórych przypadkach przed osiągnięciem tego wieku. Składki emerytalne ZUS zapisuje na indywidualnym koncie emerytalnym i subkoncie (wydzielonej części konta). Jeśli jest Pan lub będzie członkiem otwartego funduszu emerytalnego (OFE), to część składki emerytalnej przekazana zostanie do funduszu. Od wysokości składek emerytalnych zależy Pana przyszła emerytura. Im więcej ich Pan odłoży, tym emerytura będzie wyższa. Składki emerytalne, które ZUS gromadzi na Pana koncie, podwyższane są co roku (waloryzowane). Część składki na subkoncie i w OFE może być dziedziczona.

Ubezpieczenie rentowe – zabezpiecza na wypadek długotrwałej utraty zdolności do pracy. Fakt ubezpieczonym jest podstawą do ubiegania się, przy spełnieniu dodatkowych warunków, o rentę z tytułu niezdolności do pracy.

Ubezpieczenie chorobowe – to ubezpieczenie z którego wypłaca się zasiłek w przypadku choroby lub podczas korzystania z urlopów związanych z macierzyństwem. Ze świadczeń wypłacanych z tego ubezpieczenia korzystamy najczęściej. Można otrzymać m.in. zasiłek chorobowy (za czas choroby potwierdzonej zwolnieniem lekarskim), opiekuńczy (za czas opieki nad dzieckiem lub chorym dorosłym członkiem rodziny) i macierzyński (po urodzeniu dziecka).

Ubezpieczenie wypadkowe – ubezpieczenie od ryzyka wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Jeśli niezdolność do pracy ma związek z takim wypadkiem lub chorobą zawodową, to przysługują świadczenia z tego właśnie ubezpieczenia, m.in. zasiłek chorobowy, jednorazowe odszkodowanie, renta.

Ubezpieczenie zdrowotne – daje prawo do korzystania z bezpłatnych świadczeń opieki zdrowotnej w publicznej służbie zdrowia, czyli szpitalach, przychodniach oraz prywatnych placówkach medycznych, które zawarły specjalne umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia (NFZ). Składkę zdrowotną pobiera ZUS ale jest przekazywana do NFZ.

Mam 20 lat. Jestem studentem i mam zamiar podpisać umowę zlecenie. Czy będę miał opłacane składki do ZUS?

W przypadku umowy zlecenia sytuacja ubezpieczeniowa zależy od tego, czy zleceniobiorca jest studentem i nie ukończył 26 lat. Jeżeli tak, nie trzeba odprowadzać za niego składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. Jeżeli ukończył 26 lat lub utracił status studenta, to obowiązkowe są składki na ubezpieczenia: emerytalne, rentowe i wypadkowe. Ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne. Ubezpieczenie zdrowotne również będzie obowiązkowe. Student zatrudniony na umowie o pracę podlega ubezpieczeniom tak jak inni pracownicy. Wszystkie ubezpieczenia są obowiązkowe. W przypadku umowy o dzieło, nie będą opłacane żadne składki, bo ten rodzaj umowy nie jest objęty ubezpieczeniami.

Jestem studentką. Na wakacjach chciałabym zarabiać, np. przy opiece nad dzieckiem sąsiadki. Czy musi być zawarta jakaś umowa i oprowadzane składki do ZUS?

Studenci często opiekują się dziećmi. Warto, by legalnie podejmowali takie zatrudnienie. Umowa uaktywniająca jest korzystna zarówno dla studenta – niani, jak i dla rodzica dziecka. Aby legalnie zatrudnić się jako niania, musi Pani podpisać z rodzicem dziecka specjalną umowę, zwaną uaktywniającą. Taka umowa musi określać: strony, czyli rodzica dziecka i Panią (nianię), cel i przedmiot, umowy, czas i miejsce sprawowania opieki, liczbę dzieci, którymi ma Pani się opiekować, Pani obowiązki (niani), wysokość wynagrodzenia oraz sposób i termin jego wypłaty, czas, na jaki została zawarta umowa, warunki i sposób zmiany, a także rozwiązania umowy. Gdy podpisze Pani umowę uaktywniającą, rodzic dziecka będzie musiał Panią zgłosić do ubezpieczeń społecznych (emerytalnego, rentowych, wypadkowego) i ubezpieczenia zdrowotnego. Tylko ubezpieczenie chorobowe będzie dobrowolne, ale warto do niego przystąpić, bo można wtedy korzystać ze świadczeń w razie choroby czy macierzyństwa. Szczegółowe informacje dotyczące zawierania umowy uaktywniającej znajdzie Pani na www.zus.pl oraz w każdej placówce Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Jak mogę sprawdzić, czy pracodawca odprowadza za mnie składki?

Jeśli nie jest Pan pewny, czy pracodawca płaci za Pana składki na ubezpieczenia społeczne, można to sprawdzić na kilka sposobów. Można przyjść do placówki ZUS osobiście i uzyskać informacje od ręki (konieczny będzie dowód osobisty lub paszport). Na Pana prośbę konsultant może też wydrukować potwierdzenie. Kolejną opcją w tej sprawie, jest napisanie wniosku do ZUS (gotowe formularze ZUS ZZU są w każdej placówce i na stronie internetowej www.zus.pl). Wówczas odpowiedź zostanie przysłana do Pana listem. Co więcej, Pana pracodawca ma obowiązek minimum raz w roku przekazać swoim pracownikom informacje na temat składek ZUS. Czwartym sposobem jest samodzielne zalogowanie się do portalu PUE. Tam pojawia się okno z menu podręcznym podzielonym tematycznie na zakładki. W profilu ubezpieczonego, w zakładce „Ubezpieczenia i płatnicy” osoba ubezpieczona może sprawdzić, czy pracodawca zgłosił ją do ubezpieczeń.

/dr/